TUỔI THƠ ƠI! MÁI TRƯỜNG ƠI!
Ai cũng có một thời tuổi thơ, dù thuở ấy đẹp hay là chưa đẹp với cuộc đời mình chăng nữa, thì ai lớn lên lại không nhớ đến những ngày xa xưa ấy. Hôm nay trong lòng tôi thấy nao nao! Sau cuộc gọi điện thoại của nhà thơ Sơn Thu ở thành phố Hồ Chí Minh gọi về tôi: “Mi viết về ký ức tuổi thơ đi! Mi học trường Nam Thi phải không?”...
Bỗng tuổi thơ tôi và mái trường xưa ùa về... Vui buồn đan xen trong miền ký ức. Đã là người, ai cũng có những chuỗi ngày tuổi thơ với biết bao là kỷ niệm, và chung quanh ta đâu đó còn có những số phận nghiệt ngả, thật đáng thương, những con người không may mắn có được những ký ức ngọt ngào hồn nhiên thời niên thiếu, tuổi thơ của họ hầu như đã đã bị đánh cắp tự bao giờ, không có được mái ấm gia đình hoặc không được đến trường để học...Ở tuổi chúng tôi trong đó có một phần thất học do chiến tranh phải sơ tán tránh bom đạn. Cánh đồng làng sau mùa thu hoạch những buổi trưa hè thả diều, đá bóng, vào các bụi rậm hái hoa dại khoe với nhau, đuổi bắt bướm vàng bướm trắng bay lả tả nơi các cồn mả...
Con trai con gái thường chơi chung với nhau như chơi bắn bi, đánh nẻ, nhảy dây, nhảy cò cò giữa sân trường trong giờ ra chơi nghe tiếng chim ríu rít trên cành bưởi, tiếng ve râm ran trên cây mít bên vườn nhà ai cạnh trường. Vào những trưa hè thường rũ năm rũ bảy con trai con gái ra sông cởi trần rứa mà tắm sông, tát nước lên nhau, nước bắn tung tóe theo những nụ cười giòn, nước sông Đò Gặp không sâu lắm nhưng trong vắt được che mát bởi bùng phi lao xanh nghịt. Hồn nhiên đến thế, có thể nào quên!
Tuổi thơ ơi!, mái trường ơi!
Ông bà, cha mẹ chúng tôi thuở ấy hầu hết làm nông nghiệp, các loại cây trồng chỉ chờ nước trời, đời sống nông thôn còn nghèo khó lắm, chúng tôi thiếu cơm ăn, thiếu áo mặc, cơm ghế sắn lát, khoai lang... người lớn thì “tối ăn khoai đi ngủ, sáng ăn củ đi làm”; Nhưng so một số bạn cùng lứa chúng tôi cũng được đi học từ lớp vở lòng đến tiểu học và sau đó cũng tiếp tục được đi học cho đến khi ra đời tham gia công việc của xã hội.
Nam Thi, tên một ngôi trường làng. Theo các thầy giáo và các vị cao niên kể lại, trường tiểu học Nam Thi được xây dựng vào năm 1957 trên một nền cũ của một miếu xóm, do ông Nguyễn Văn Diêu (còn gọi là ông Quỳnh, nhà ở ngay trước cổng trường) làm Trưởng ban xây dựng công trình, trường được cấu trúc tường xây bằng ất lô mái lợp lá dừa nước trên đòn tay bằng cây tre... Hồi đó trường học như vậy đã thuộc loại cơ bản rồi. Trường có tên Nam Thi là do tên ghép của 2 làng Nam Xuyên và làng Tam Thi ngày đó, trường được khai giảng vào năm học 1957-1958 ban đầu chỉ có 3 phòng học, mấy năm sau trường đã có đủ 5 phòng học dạy từ lớp Năm đến lớp Nhất (bây giờ gọi là lớp Một đến lớp Năm), trường tọa lạc tại làng Phú Bông Ngũ thôn thuộc xã Duy Trinh ngày nay. Các thế hệ học sinh chúng tôi lúc bấy giờ muốn vào học công lập đều phải học trường này hoặc trường tiểu học Thuận An thuộc thôn Đông Yên. Sau năm học 1965 – 1966 trường không dạy nữa vì điều kiện chiến tranh.
Nhắc đến Nam Thi là gợi nhớ biết bao kỷ niệm thời thơ ấu, thời cắp sách đi học vở lòng rồi tiểu học (bây giờ gọi là mẫu giáo và tiểu học), hồi đó những mái đầu xanh non, ngơ ngác quá, áo quần thì xốc xếch. Mực tím mực xanh bám đầy ở áo quần, đôi khi dính vào mặt mũi, vào tóc tai...Bút lá tre chấm mực, viết vào giấy vở đôi khi lem lút chữ đọc không ra nên bị thầy giáo khiển trách, và cũng đôi khi bị đòn roi nữa...
Các thầy giáo của trường ngày ấy bây giờ cũng đã cao niên lắm, có thầy đã “trở về với cát bụi” rồi như thầy Nguyễn Cang mất cũng khá lâu. Còn cư trú tại quê hương có thầy Ngô Văn Long, nhà thầy ở xóm Xuân Sơn thôn Chiêm Sơn xã Duy Trinh. Tuy tuổi đã hơn 80 rồi nhưng thầy vẫn khỏe mạnh và nhất là thầy còn rất minh mẫn, thầy còn nhớ rõ tên của từng học sinh thuở ấy mà thầy có dạy. Thỉnh thoảng hoặc vào dịp Tết, ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 tôi, Thái Văn Dư, Lê Vấn và Hồ Tấn Nhành (ở Sài Gòn về thăm quê) có đến nhà thăm chúc sức khỏe thầy, thầy vui lắm, thầy mừng lắm... Học sinh cũ của trường Nam Thi cũng nhiều người đã ra đi về bên kia cỏi vĩnh hằng, nhiều người đã anh dũng hy sinh trong cuộc kháng chiến cứu nước vĩ đại của dân tộc và cũng nhiều người đã trưởng thành trong xã hội ở các lĩnh vực. Ta nhớ mãi công ơn và hình ảnh các thầy giáo, các anh chị cùng các bạn học sinh dưới mái trường Nam Thi ngày ấy...
Ở thành phố Hồ Chí Minh, các anh chị và các bạn cựu học sinh đang sinh sống ở thành phố hàng năm đều tổ chức họp mặt nhân đầu xuân để gặp gỡ thân mật và ôn lại kỷ niệm cái thưở xa xưa ấy nhằm động viên nhau trong cuộc sống nơi đất khách quê người, rộn rã nhà xe và khói bụi...và gom góp tinh thần lẫn vật chất hướng về quê hương trong đó có mái trường dấu yêu Nam Thi, ở thành phố Hồ Chí Minh có thầy giáo Dương Tấn Hiền là điểm tựa cho các cuộc vận động của cựu học sinh Nam Thi. Năm 2003, nhân chuyến đi công tác ở thành phố Hồ Chí Minh tôi được anh chị và các bạn mời dự buổi họp mặt tại nhà của một bạn nữ cựu học sinh, tôi đã thấy tất cả tình cảm thầy trò, tình thân ái của các anh chị và các bạn Nam Thi ngày xưa như cha mẹ và con cái trong một gia đình. Thật xúc động khi nghe chị Vũ Hoa ngâm bài thơ Còn lại gì tại buổi họp mặt. Gia đình cựu học sinh Nam Thi ở thành phố chân tình lắm mà! Vừa đồng hương vừa cùng trường và cùng ở với nhau chung trong một thành phố lớn.
Năm 2001, theo nguyện vọng hầu hết những cựu học sinh, Cựu học sinh trường tiểu học Nam Thi có tổ chức họp mặt tại nhà của thầy Ngô Văn Long tại quê nhà để chúc thọ thầy 70 tuổi, niềm vui của thầy trò sau nhiều năm có người chưa được gặp thầy, đứa nào cũng có dâu con, cháu nội ngoại rồi mà quá bé nhỏ khi ở bên thầy được thầy ân cần hỏi thăm về sức khỏe và gia đình.
Trường Nam Thi, sau ngày quê hương được giải phóng năm 1975 là một phân hiệu, điểm trường thôn thuộc trường tiểu học Duy Trinh, được chính quyền xã đầu tư tu sửa lại khang trang hơn, là điểm trường thôn và theo yêu cầu của ngành giáo dục thì khuôn viên của trường nhìn tổng quát thấy chưa đủ và chưa đẹp, Cựu học sinh Nam Thi ở quê nhà và khắp nơi trên đất nước, nhất là ở thành phố Hồ Chí Minh đã ủng hộ tạo nguồn vốn để xây dựng tường rào cổng ngỏ, khu hoa viên của trường.
Ngày họp mặt cựu học sinh Nam Thi được tổ chức ngay giữa sân trường dưới bóng các cây phượng đỏ thắm, các thầy giáo cũ đã được mời về dự, lại một lần nữa cựu học sinh có dịp gặp lại các thầy giáo cũ ngay dưới mái trường ngày xưa ấy. Niềm vui làm sao nói hết.
Anh Phạm Phú Tâm, Lê Hoàng và các anh chị ở thành phố Hồ Chí Minh đã vận động các tổ chức chuyển về trường Nam Thi một số máy vi tính và các đồ dùng dạy học...trao tặng cho nhà trường nhận ngay tại buổi họp mặt. Trường Nam Thi là một điểm trường đã có nhiều đóng góp làm nên các thành tích chung của trường tiểu học Duy Trinh trong các thập kỹ qua...
Nhớ những lần tắm sông bến Đò Gặp trong những năm quê hương có chiến tranh, hình ảnh cô du kích, trong bộ bà ba nâu đen vai mang súng chèo đò chở từng đoàn người tham gia dân công, bộ đội, lương thực, đạn dược thuốc men từ Vạn Buồng, Phú Bông, Tây Hà ... sang bên này sông để phục vụ kháng chiến, chở thương binh về căn cứ để điều trị, chở bà con mình đi sơ tán nhằm tránh pháo và máy bay địch oanh tạc...
Tuổi thơ ơi! Giản dị và đầm ấm biết bao! Tuổi thơ đã đi qua nhanh quá nhưng đọng lại trong ký ức thì nhiều lắm. Tôi luôn luôn nhớ và sẽ giữ mãi những kỷ niệm của thời thơ ấu để thấy lòng mình vui hơn trong cuộc sống thường ngày, hình ảnh của tuổi thơ theo những cánh diều năm nào đã trôi dạt về phương nào đó; Những hồn nhiên của tuổi thơ đã tạo cho ta biết bao nghĩ suy trong cuộc đời mỗi con người. Là hành trang cho ta trong cuộc sống theo cùng với niềm vui – nôi buồn – cái được – cái mất. Quay lại thời gian chợt nhận ra mình đã không còn trẻ nữa!
Mái trường ơi! Trường tiểu học Nam Thi còn đó, cổng trường, mái ngói đã xuống cấp vì trong những năm học gần đây nhà trường không tổ chức dạy học sinh nữa (vì không đủ điều kiện về CSVC). Cột cờ đứng trơ giữa sân trường, sân hoa viên cỏ hoang mọc đầy vắt ngọn lên tận mặt ghế đá cùng những lá cây rơi đầy dưới gốc cây bàng, cây phượng... Mỗi khi ngang qua trường thấy chạnh lòng. Lại nhớ nhiều về tuổi ấu thơ dưới mái trường này đã hơn 50 năm.
Duy Trinh là một trong bốn xã điểm xây dựng xã nông thôn mới của huyện Duy Xuyên. Trong chương trình xây dựng xã nông thôn mới đến năm 2015, Ủy ban nhân dân xã Duy Trinh đã có dự tính sẽ tu sửa trường Nam Thi thành điểm trường mẫu giáo thôn Phú Bông theo quy chuẩn của một trường mẫu giáo bán trú. Khi dự tính đã trở thành hiện thực thì tên Trường tiểu học Nam Thi sẽ không còn nữa, Trường Nam Thi chỉ còn trong ký ức của người dân quê hương. Tuổi thơ ơi! Mái trường ơi! Kỷ niệm thời thơ ấu chợt ùa về theo cùng niềm vui nỗi buồn trong lòng tôi./.
Hè 2014
ĐOÀN CÔNG TIẾN
Cựu học sinh Nam Thi xã Duy Trinh,
huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam (1962 – 1965)
Trường Nam Thi (Tháng 4/2014)
Họp mặt tại trường Nam Thi